Pomimo znacznej toksyczności fluor jest mikroelementem niezbędnym do właściwego funkcjonowania organizmu człowieka. Jest pierwiastkiem stosunkowo dobrze rozpowszechnionym w środowisku. Fluor obecny jest w niektórych produktach spożywczych oraz wodzie pochodzącej z niektórych ujęć. Niestety zazwyczaj jego ilość dostarczana do organizmu człowieka jest niewystarczająca, stąd niezbędne jest uzupełnianie (suplementacja).
Stosowanie środków profilaktycznych zawierających fluorki stanowi jeden z filarów profilaktyki choroby próchnicowej zębów. Wśród najpopularniejszych klasyfikacji metod profilaktyki wymieniana jest ta dzieląca je na endogenne i egzogenne. Do pierwszej grupy należą m.in. fluorkowanie wody pitnej (np. wodociągowej) oraz stosowanie tabletek do ssania lub kropli doustnych. Wśród metod egzogennych wymienia się stosowanie lakierów fluorowych, szczotkowanie zębów roztworem fluoru oraz najpowszechniejsze stosowanie pasty do zębów zawierającej fluor.
Należy pamiętać, że w tym zakresie istnieje wiele kontrowersji oraz zagrożeń. Endogenna profilaktyka fluorkowa nie zmniejsza na stałe ryzyka próchnicy, zatem musi być kontrolowana i mieć przede wszystkim odpowiednie parametry. Nadmiar dostarczanego fluoru stanowi natomiast poważny czynnik ryzyka fluorozy zębów. Regularne stosowanie metod egzogennych, doprowadzających do utrzymania właściwej zawartości fluoru w środowisku jamy ustnej, jest natomiast korzystną metodą profilaktyczną. Przeciwpróchnicowe działanie egzogennych źródeł fluoru powoduje m.in. ograniczanie wpływu bakterii próchnicotwórczych oraz hamowanie demineralizacji i wspomaganie remineralizacji zębów.
Środki egzogenne, aby zapewnić ich bezpieczeństwo a także skuteczność, muszą być indywidualnie dobrane do konkretnej osoby. Istotną rolę pełnią tu takie zmienne jak: ekspozycja na źródła fluoru w środowisku, wiek pacjenta i jego stan zdrowia, poziom ryzyka próchnicy oraz poziom zaangażowania samego pacjenta. Szczególną uwagę należy zwrócić na ocenę ryzyka wystąpienia próchnicy. Każda strategia zapobiegania tej chorobie powinna być poprzedzona rzetelną analizą tego wskaźnika a dopiero później powinno nastąpić dobranie właściwych rozwiązań. Stosowana jest tutaj koncepcja dynamicznej równowagi pomiędzy demineralizacją a remineralizacją (szczegóły ryc1)
Niskie ryzyko próchnicy powinno skutkować stosowaniem podstawowych metod profilaktycznych takich jak dwukrotne dziennie szczotkowanie zębów pastą z fluorem wspomaganym ewentualnie suplementacją endogenną. Średnie lub wysokie ryzyko wymaga wdrożenia bardziej zaawansowanych działań i wzmocnienia tym sposobem profilaktyki domowej poprzez działania profesjonalne.
W zakresie w/w działań podstawowych szczególną rolę pełni właściwe szczotkowanie zębów. Należy zachować w tym przypadku pewne zasady takie jak właściwa zawartość 1450 ppm fluoru w paście do zębów oraz ilość samej pasty. Powinna to być dawka wyciśnięta z tubki o długości 1-2 cm. Dokładne szczotkowanie należy prowadzić 2 razy dziennie, wieczorem po ostatnim posiłku.
W przypadku potrzeby zastosowania wzmocnionej profilaktyki fluorkowej należy przede wszystkim używać past do zębów ze zwiększoną zawartością fluoru (5000 ppm F). Metoda ta jest stosowana w szczególności u osób ze: stałymi aparatami ortodontycznymi, wzrostem ryzyka próchnicy gdzie dotychczasowe metody zawiodły (np. przy obecności początkowych zmian próchnicowych w obrębie korony i korzenia zębów), przy odsłonięciu zębiny po zabiegach stomatologicznych (np. skalingu) oraz kserostomią. Pasty tego typu powinny być stosowane przez okres 3-6 miesięcy, 2-3 krotnie w ciągu dnia w ilości 1-2 cm na szczoteczkę zamiast konwencjonalnej pasty do zębów. Profilaktykę domową można poszerzyć również o stosowanie płukanek do zębów. Jest to szczególnie w przypadku stosowania aparatów ortodontycznych, obecności uzupełnień protetycznych oraz słabego wydzielania śliny. Pozwala to na poprawę stężenia jonów fluorkowych w środowisku jamy ustnej oraz skuteczniejsze oczyszczanie powierzchni międzyzębowych. Stosowanie płynów do płukania jamy ustnej z dodatkiem fluoru stanowi znakomite uzupełnienie procesu szczotkowania zębów.
W przypadku umiarkowanego i przede wszystkim poważnego ryzyka choroby próchnicowej zasadnym jest zastosowanie profilaktyki profesjonalnej pod nadzorem profesjonalisty w gabinecie stomatologicznym. Do metod wchodzących w jej skład należą żele, pianki i lakiery zawierające wysokie stężenie fluorków. Przy umiarkowanym ryzyku choroby próchnicowej w/w metody powinny być stosowane co 6 miesięcy a wysokim nawet co 3 miesiące.